تلألؤ معماری اصیل و هوشمندانه ایرانی در بناهای تاریخی کاشان - مرجع مقالات

جهت دریافت خدمات پتینه کاری سقف با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات رنگ آمیزی با تکنیک های مدرن پتینه کاری را به ما بسپارید.

برای رها شدن از روزمرگی و آلودگی های بصری شهرهای بزرگ کافی است قدم به درون یکی از خانه های تاریخی بگذاری؛ آنگاه لحظه ها و حتی ساعت ها در ذهن انسان کوچک می شوند چراکه به هر گوشه ای که می نگری جلوه ای از فرهنگ، معماری بی بدیل، شاد و مهم تر از همه هوشمندی اصیل ایرانی را در جای جای این بناها به نظاره بنشینی؛ از زیبایی بصری شیشه های هفت رنگ ارسی های ایوان تا فلسفه نهفته در تعبیه زیرزمین های عمیق در شهری گرم و تا ترکیب زیبایی و اصول معماری بافرهنگ ایرانی برای ساختن بخش های مختلف اندرونی و بیرونی.

معماری هوشمندانه و مهربان با شرایط نامساعد محیطی

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان در گفت وگو با خبرنگاران، در ارتباط با خانه های تاریخی کاشان گفت: شرایط نه چندان مساعد زیست محیطی، گرمای زیاد، خشکی، کمبود آب در مناطق مرکزی گرم و خشک ایران مانند کاشان زندگی را برای ساکنین سخت نموده است.

محسن جاوری اضافه نمود: در این شرایط و با لحاظ کردن تمامی عوامل اقلیمی فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، امنیتی و همچنین ایده و اصول سازمان دهی فضای معماری، خانه هایی در کاشان ساخته شده است که به دوراز همه این مسائل، دنیای زیبای کوچکی متفاوت با دنیای بیرون برای ساکنین فراهم آورده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان تأکید کرد: درواقع شیوه معماری و نوع مصالح در بناهای تاریخی کاشان به گونه ای بوده است که از تأثیر عوامل نامطلوب محیطی تا حد ممکن کاسته و با کنترل آن ها و بهره گیری از عوامل مساعد در راستای ساخت مکانی مناسب برای زندگی اقدام شده است.

وی ادامه داد: به طور مثال معماری باغچه در خانه های کاشان علاوه بر احتیاج به دسترسی به آب، باعث کاستن از تأثیرات نامطلوب هوای گرم و خشک اقلیم کاشان و ایجاد شرایط مناسب زیستی است بدین معنا که از خاک به عنوان عایقی در راستای جلوگیری از تبادل حرارتی فضاهای زیستی با محیط خارج استفاده می گردد.

آرامش خیال در پناه بادگیرها و فضاهای خنک خانه های تاریخی کاشان

معماری خانه های تاریخی کاشان، علاوه بر زیبایی بی بدیل خود شاهکاری از آفرینش فضای متناسب با اقلیم را در دید گردشگران به نمایش می گذارد جایی که می توان دمی در خنکای فضاهای تعبیه شده و بادگیرهای خانه های تاریخی و در فضایی آرامش بخش از گرمای با آسودگی آرمید و غبار روزمرگی ها از تن شست.

دراین ارتباط جاوری بابیان اینکه دیوارهای مرتفع پیرامونی از میزان تابش مستقیم آفتاب به روی سطوح فضاهای مسکونی و سطح حیاط در خانه ای تاریخی این منطقه می کاهند، ابراز داشت: با پایین رفتن در عمق امکان دسترسی به رطوبت موجود در خاک بیشتر فراهم شده و از آن در زیرزمین ها به عنوان مهم ترین عامل خنک کننده هوا بهره برداری می گردد.

وی بابیان اینکه بادگیرها نیز عمل تهویه و کوران هوا را به عهده دارند، ابراز داشت: با جهت گیری فضاهای خانه، از نقاط آفتاب گیر برای فعالیت های زمستانی و از نقاط سایه دار برای فصل تابستان در معماری این خانه ها بهره برداری شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان با اشاره به نظم هندسی خانه های تاریخی کاشان تأکید کرد: در این خانه ها همه فضاهای بزرگ و کوچک متناسب بااهمیت و کارکردشان بانظم و ترتیبی خاص پیرامون حیاطی باصفا با حوضی در میانه آن و باغچه هایی پردرخت قرارگرفته است.

وی اضافه نمود: این فضاها همگی با اشکال و اندازه های متناسب در هندسه ای متقارن و موزون چیده شده و در عین تنوع و تعدد همگی در یک انتظام فضایی خاص، ترکیب همسان و یکپارچه ای را ایجاد نموده اند.

جاوری گفت: در بناهای تاریخی کاشان سعی شده تا هیچ فضایی ساده رها نشده و تزئینات گوناگون که همگی برگرفته از پیچش اسرارآمیز روح و تخیل انسانی است نقاط مختلف این بناها را آراسته ساخته است.

وی اضافه نمود: بدین گونه آنچه در این خانه ها احساس می گردد فضایی ایمن و آرامش بخش و دنیایی متعادل، هماهنگ و بی نهایتی در مکانی محدود و عالمی پر از نور، آب، طراوت، پاکیزگی و پر از معنا است.

بازی رنگ شیشه های الوان ارسی های چوبی در نور آفتاب

شیشه های چندرنگ ارسی های زیبای چوبی در نور آفتاب گویی هرلحظه روح تازه ای در جان گردشگران می دمد؛ ارسی، چیدمان چوب و شیشه، یادگاری از روزگاران قدیم و الهام گرفته از طرح های اصیل اسلیمی است که در ساخت درها و پنجره بناها به کار می رفته است.

جاوری در ارتباط با کارکرد ارسی ها نیز ابراز داشت: تأمین نور فضای درونی، در معرض دید قرار دادن فضای بیرونی ،کاهش شدت تابش نور آفتاب و گرما ایجاد زیبایی در نمای ساختمان حفظ حریم و دور کردن حشرات مزاحم از کارنمودهای این پنجره ها است.

وی اضافه نمود: تقارن کامل در شکل، فرم و رنگ که از طرح های اسلیمی نشأت گرفته و با تکه های کوچک چوب به شکل ستاره های چند پر پیاده شده است از ویژگی مشترک پنجره های مشبک گره چینی در سرتاسر ایران زمین به شمار می آید اما در ارسی ها شیشه های الوان به رنگ های زرد، سبز، قرمز و آبی به این شبکه مشبک اضافه شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان خانه های تاریخی کاشان را مأمن روح انسان توصیف کرد و گفت: شهرستان کاشان را با دارا بودن بیش از 700 خانه تاریخی شناسایی شده موزه ای از خانه های تاریخی نامید که در بین آن ها 83 خانه تاریخی به ثبت رسیده است.

وی بابیان اینکه اغلب این خانه ها متعلق به دوران قاجاریه و زندیه و غیره هستند، اضافه نمود: در یک سال اخیر 29 خانه تاریخی با اعتبارات ملی و استانی و در طرح مرمت و باز زنده سازی خانه ایرانی با مشارکت مالکان خانه ها و بااعتباری بالغ بر 735 میلیون تومان مرمت شده است.

رویای دور از دسترس بازگشت به معماری اصیل گذشتگان

با قدم زدن در نقاط مختلف شهر کاشان متوجه این نکته می شوی که کاشی ها گویی تعصب زیادی برای حفظ خانه های تاریخی با تبدیل آن ها به بناهای دارای کاربری امروزی مانند سفره خانه و هتل داشته اند؛ درست برخلاف بسیاری از بناها و نماهای تاریخی در میانه شهر ما که شاید تنها به بهانه بودجه بر زمین فروریخته است.

خانه های کاشان این حسرت را در دل برمی انگیزد که چرا باید سنت های اصیل خود را در برابر زیبایی های ظاهری مدرنیته رها کنیم تا بعد با حسرت و مشقت فراوان قصد بازگشت به معماری اصیل را داشته باشیم؛ دریغا که شیوه جدید معماری ایران که برگرفته از الگوهایی غربی است به راهی پیموده شباهت دارد و باوجود آسمان خراش های کنونی گویی بازگشت کامل به معماری اصیل ایرانی تنها یک رویای دست نیافتنی است.