رمضونیکه آیینی دیرین با قدمت 1400 سال، فرهنگ کهن سیستانی ها با رویکردهای دینی و مذهبی - مرجع مقالات

محمد آذری، پژوهشگر فرهنگ عامه بر این باور است: این رسم در سیستان سابقه ای به قدمت اسلام، یعنی بالغ بر 1400 سال دارد و نمادی از توجه به همنوعان، مهرورزی، نوع دوستی و اهمیت به همسایه و حال و روز دیگران در بین مردم سیستان است.

در این مراسم، دسته ای از جوانان و نوجوانان هر محله پس از افطار برای جمع آوری نذورات به درِخانه های مردم می فرایند و اشعار محلی را می خوانند. در نمونه ای از این اشعار آمده است: رمضو الله، الله رمضو، رمضو الله، خوشنوم خدا، رمضو اومده مهمونش کنه، گوو گوساله ره قربونش کنه، ای سرا از کنه که کولک داره، م که فهمو صابیو بورک داره، ای سرا از کنه که رو و باده، دو پسر داره که نو دوماده

رمضان ماه خداست، رمضان آمده مهمانش کنید، گاو و گوساله را قربانش کنید، این منزل از کیست که بادگیر دارد، من که می دانم صاحبش بورک دارد، این منزل از کیست که رو به باد است، دو پسر دارد که تازه داماد است این اشعار برای این خوانده می شود که صاحبِ خانه ها هر چه دارند از سر سخاوت برای کمک به مستمندان به دسته رمضان خوان هدیه دهند.

شرکت کنندگان در این آیین پس از اجرای برنامه رمضان خوانی برای دریافت انعام از سوی صاحب خانه منتظر می مانند، البته این انعام برای هدیه به دیگران است. پس از مدتی کوتاه صاحب خانه با کلوچه محلی، مقداری پول یا مواد غذایی در حد توان خود، به جمع رمضان خوان ها پیوسته و در صورت تمایل همراه آنان رفته یا مواد غذایی و پول در اختیارشان می گذارد.

خانه ای که توانایی لازم برای کمک کردن ندارد با مقداری آب که نشانه روشنایی و آبادانی است به در منزل آمده و در فرصتی مناسب بدون اینکه دیگران متوجه شوند آب را از پشت بام و یا سر در منزل بر روی دسته رمضان خوان می ریزد و لحظاتی به شادی و شوخی سپری می شود، رمضان خوان ها نیز متوجه منظور شده و به خانه دیگری می فرایند. جوانان با اجرای آیین رمضان خوانی از مردم پول و غذا جمع آوری کرده و چنانچه در میان خودشان فردی کم بضاعت وجود داشته باشد مقداری از آن را می بخشند و بقیه را میان نیازمندان و فقرا توزیع می کنند.

به گفته بزرگان فرهنگی و در باور مردمانی که از این خطه هستند، رمضانی که نام خداوند است، آمده و باید به پیشوازش برویم. گاو و گوساله ای برایش قربانی کنیم اگر هم گاو و یا گوساله ای نباشد حداقل می توان خروس یک ساله را برایش قربانی کنیم. آیین های رمضان خوانی و سحر خوانی ریشه در فرهنگ غنی مردم سیستان دارد و در واقع این آیین ها قداستی خاص به ماه مبارک رمضان می بخشد. برخی ریشه این آیین را در تاریخ مردم سیستان و عکمک و فتوت آن ها می دانند.

همچنین مرسوم است تعدادی از جوانان به قصد کمک به مستمندان گروهی تشکیل می دهند و جولی کش آن ها کسیه ای به خود می بندد و هنگام افطار به در خانه ها می فرایند. این امر در واقع پرورش روحیه نوع دوستی و کمک به مستمندان در باطن جوانان خدا جوی سیستانی است. این عمل یادآور جوانمردی و عکمک است که میان مردم سیستان از دیرباز مشهور بوده است و هر کجاهم که سیستانی ها مهاجرت کرده اند، حافظ این رسم بوده اند.

این آیین در گذشته از طریق ریش سفیدان و بزرگان صورت می گرفت، اما امروزه از طریق جوان ترها انجام می شود. شاید زیبایی این رسم به اشعاری که خوانده می شود نباشد بلکه همین موضوعات ظریف است که رمضونیکه را به عنوان یک نماد و پیوند دهنده فرهنگ کهن و باستانی سیستانی ها با رویکردهای دینی و مذهبی این مردمان تبدیل کرده است. نوادگان رستم، یعقوب و این پهلوان زادگان سرزمین نیک اندیش ایران، ریشه های تمدنی و کهن سرزمین کهنسال خود را در قالب های مذهبی و اسلامی به رخ جهانیان می کشند و نشان می دهند که داد و دهش و مهرورزی ریشه در فرهنگ مردمان سرزمین مان دارد که باید این رسوم زیبا را برای نسل های بعد نیز به یادگار گذاشت.