پازل ها و اسباب بازی های ساختنی چگونه بر هوش کودک تاثیر می گذارند؟
به گزارش مرجع مقالات، برای خود من پازل برای وقت هایی است که خسته ام. روحم درد می نماید و احتیاج به ترمیم دارم. عاشق این هستم که قفسه ها را در مغازه بالا و پایین کنم و پازلی گیج کننده را پیدا کنم. مثلا آخرش هیچ وقت نتوانستم آن پازل 1000 تکه شب پر ستاره را تمام کنم. انقدر که رنگ هایش شبیه هم بود و برایم سخت شد. اما توانستم تابلوی بزرگ شازده کوچولو را تمام کنم. شاید به خاطر تعلق خاطرم به شازده کوچولو باشد، اما 1500 قطعه آن از شب پر ستاره ونگوگ ساده تر بود. داستانم با پازل های دخترم هم همین است. دوست دارم پیچیده تر باشد، اما همواره سر چیدنش دعوا می کنیم. او کوچک است و تمامیت خواه و تنها می خواهد یک همبازی نه چندان حرفه ای داشته باشد، اما ولع من برای پیدا کردن سر دختر عنکبوتی درست میزان اوست. شاید برای اینکه ساختنی ها می توانند تو را از دنیا واقعی دور کنند… برای اینکه بازی های ساختنی و پازل ها مغزت را ماساژ می دهند تا همه چیزهای واقعی را برای ساعتی رها کنی… پازل فقط یک اسباب بازی ساده نیست، بلکه مفهوم و ارزش بازی غنی در پس آن است که نه تنها برای بچه ها تفریح به ارمغان میآورد، بلکه هوش آن ها را نیز به روشی ظریف رشد میدهد.
بازی با پازل ها و وسایل ساختنی تاثیر قابل توجه و چشم گیری در ایجاد مهارت های حرکتی ظریف به وسیله هماهنگی عضلات کوچک دارد. بچه های که مهارت های حرکتی در آن ها ایجاد شده است نوشتن، یادگیری و نواختن ساز ویادگیری دیگر مهارت ها برایشان آسان تر است. اهمیت پازل و دیگر وسایل ساختنی در افزایش بهره هوشی بچه ها غیرقابل انکار است. این فعالیتها نقش مهمی در رشد شناختی، مهارتهای حل مسئله و رشد کلی فکری دارند. ما در این مقاله قصد داریم به شما دیدگاهی جامع و اطلاعات بیشتری در نقش پازلها و وسایل ساختنی در هوش کودک بدهیم.
هنگامی که کودک شما پازلی را کامل میکند و یا ساخت وسیلهای را به انتها میرساند بدون این که متوجه گردد مهارت های بسیاری را کسب نموده است. هنگامی که فرزند شما قطعهای از پازل را درجای مناسب و صحیح خود قرار می دهد، در واقع توانایی حل مسئله را کسب نموده است، هم چنین میتواندمهارت های شناختی به وسیله آگاهی بصری-فضایی، مهارت های حرکتی ظریف برای یادگیری نحوه درک و برداشتن قطعات به وسیله دستکاری و بعلاوه هماهنگی دست و چشم را توسعه دهد. پازلها انواع مختلفی دارند، پازل مبتنی بر اعداد، الفبا یا حیوانات به کودک توانایی یادگیری آن مفاهیم و ارتقاء و بهبود دانش خود را می دهد. با آغاز حل پازلهای مختلف، عزت نفس و اعتماد به نفس نیز افزایش مییابد. با تکمیل انواع پازل و وسایل ساختنی، بچه ها میآموزند که چگونه مسائل را با استفاده از روشهای مختلف حل نمایند.
پازل و بازی های ساختنی چه هدفی را دنبال می نمایند؟
در مطلب پایین اهداف یادگیری پازل ها و وسایل ساختنی در هوش کودک و البته هدف کلی رشد را آنالیز می کنیم:
- به بچه ها امکان می دهد مفاهیم جزء و کل را بیاموزند.
- بچه ها را قادر میسازد تا مهارت های بصری - ادراکی را ایجاد نمایند.
- باعث افزایش مهارت های توجه و تمرکز در بچه ها میگردد.
- ایجاد هماهنگی عصب-عضله و مهارت های حرکتی ظریف.
- به مهارت های زبانی یاری میکند، زیرا بچه ها در هنگام تکمیل پازل درباره کاری که انجام میدهند صحبت مینمایند.
- بچه ها را قادر میسازد تا مهارت های فکری مانند به خاطر سپردن، تطبیق، مرتب سازی، تشخیص و حل مسئله را توسعه دهند و بیاموزند.
مزایای پازل و وسایل ساختنی
وقتی کودکم زمانش را برای ساخت پازل صرف می نماید، نوع نگاه کردنش فرق دارد. یا وقتی با هم یک خانه کوچک می سازیم شوری را در او حس می کنم که در شرایط دیگر ندارد. هر بازی کودکم من را به سمتی سوق می دهد تا او را بیشتر بشناسم. اما آنچه در ساخت پازل درون دختر 5 ساله من ایجاد می نماید احساس برنامه ریزی است. وقتی از او سوال می کنم: به نظرت این قطعه برای اینجاست؟ سرش را بالا می گیرد و می گوید: باید اول گوشه ها را پیدا کنیم، اینطوری می توانیم راحت تر برنامه ریزی کنیم. دختر کوچک من در پازل ساختن علاوه بر ورزیده شدن مغزش، برنامه ریزی کردن برای ساختن را به خوبی می آموزد. خودم هم وقتی غرق در مسائل هستم، برای داشتن کمی آرامش خاطر همواره به پازل پناه می برم. پازل ها و کلا هر چیز ساختنی فرصتی برای فراغت مغز از چیزهای اضافی است و این فرصت را به تو می دهد که به جزئیاتی فکر کنی که در شرایط عادی به نظر مهم نیستند. اما جدا از این تجربه شخصی بد نیست بدانیم که علم درباره مزایای هر نوع بازی ساختنی چه می گوید:
ایجاد مهارت های حرکتی با دامنهای بزرگ تر
کار با قطعات پازل بزرگتر و چیدن قطعات پازل و بلوکها میتواند حرکات بزرگتر کودک را تقویت کند. این بازی ها باعث رشد مهارت های حرکتی شامل عضلات بزرگ بازوها، پاها و تنه میشوند. فعالیتهای حرکتی درشت برای فعالیتهای فیزیکی روزمره مانند راه رفتن، دویدن، پرتاب کردن، بلند کردن، لگد زدن و غیره مهم هستند.
بنابراین، هنگامی که یک کودک نوپا با قطعات بزرگ پازل بازی میکند، به او حرکت لازم برای توسعه مهارت های حرکتی با دامنه ای وسیع تر را می دهد. معمولاً کودک آغاز به بازی با پازل هایی با قطعات بزرگ میکند و آن ها را روی زمین میچیند. این بدان معناست که بدن کودک در هنگام ساختن آن ها درگیر است و مهارت های حرکتی را میتواند توسعه بدهد.
ایجاد مهارت های حرکتی ظریف
یکی از بخشهای مهم رشد ایجاد مهارت های حرکتی ظریف کودک است. پازل ها به افزایش توانایی حرکتی خوب یاری مینمایند. بچهها سعی می نمایند با انگشتان خود چنگ بزنند، کف دست خود را بگیرند و با تعادل دستان خود را تنظیم نمایند که باعث تقویت عضلات کف دست میگردد. رشد مهارت های حرکتی ظریف بسیار مهم است زیرا تواناییهایی مانند نوشتن کودک میتواند به آن بستگی داشته باشد.
از دیگر فواید پازل ها و وسایل ساختنی ایجاد هماهنگی عصب-عضله و یا هماهنگی دست و چشم است. هماهنگی دست و چشم میتواند به وسیله بازی مکرر کودک با پازل ها و وسایل ساختنی ایجاد گردد. یک کودک یاد می گیرد که ایده سازی کند درباره محل درست قرارگیری قطعات پازل و مطابق با آن عمل کند که هماهنگی دست و چشم میتواند موثر واقع گردد.
وقتی درباره نقش پازل ها و وسایل ساختنی در هوش کودک صحبت میکنیم توانایی ایجاد حل مسئله میتواند بخش مهمی از آن را شامل گردد. پازل ها و وسایل ساختنی باعث ایجاد چالشهایی در کودک میگردد بچه های که با پازل تمرین مینمایند، ایدههای حل مسئله دارند و میدانند چگونه میتوانند از چالشهای ایجاد شده عبورنمایند.
بعلاوه پازل به افزایش حافظه یاری میکند. بچه ها در هنگام بازی و تمرین با پازل ها و دیگر وسایل ساختنی باید به خاطر داشته باشند که کدام قطعه کجا قرار است درست گردد. این تمرین به آن ها یاری میکند تا حافظه را افزایش دهند .
شاید باورکردنی نباشد که انجام حل مسئله باعث افزایش عزت نفس کودک شما میگردد. پس از تکمیل یک پازل یا امتحان کردن آن به روشی مثبت، به بچه ها خود لذت انجام کار سازنده را بدهید. آن ها نسبت به خود اعتماد به نفس پیدا مینمایند و به این باور میرسند که توانایی انجام هر مسئله و یا معمای دیگری را دارند این احساس مثبت آن ها را به سمت زندگی مثبت راهنمایی می نماید.
اجتماعی شدن از دیگر فواید بازی و تمرین با پازل ها و وسایل ساختنی است. پازل ها باعث ایجاد معاشرت در بچه ها میشوند. آن ها یاد میگیرند که به اشتراک بگذارند، همکاری نمایند، ارتباط برقرار نمایند، تعامل نمایند، آن ها را متواضع میکند بچه ها احتیاج به همکار و همکاری دارند و از کار در جهت یک هدف مشترک احساس رضایت مینمایند. بنابراین باعث اجتماعی شدن بچه ها میگردد.
همانطور که بیان شد نقش پازل و وسایل ساختنی در هوش کودک دارای فواید است، افزایش تمرکز یکی از فواید مهم این بازیها است. یک پازل باید تکمیل گردد تا کودک احساس کند آن را به درستی انجام داده است. این به این معنی است که آن ها احتمالاً تا زمانی که لازم است بر روی انجام کار توجه و تمرکز مکرر دارند که این موضوع دامنه توجه و تمرکز آن ها را در طول زمان افزایش می دهد.
احساس شایستگی یکی از احتیاجهای عاطفی اساسی کودک است. پازل ها راهی عالی برای تجربه موفقیت هستند زیرا یک پازل تکمیل شده نماد بسیار واضحی از موفقیت است. بعلاوه یک فعالیت چالش برانگیز است، بنابراین بچه ها یاد میگیرند که چه احساسی دارند هنگامیکه کوشش زیادی برای رسیدن به آن موفقیت انجام دادهاند.
توسعه زبان و قدرت درک مفاهیم از دیگر موارد قابل توجه در نقش پازل ها و وسایل ساختنی در هوش کودک است. پازل ها درک مفاهیمی مانند اشکال، رنگها، حیوانات و … را در بچه ها تقویت میکند. آن ها بعلاوه می توانند به بچه های کوچک یاری نمایند مهارت های زبانی بیانی مانند درخواست کردن (شمارش حرکات) و مهارت های زبانی پذیرا مانند پیروی از دستورالعمل های ساده را تمرین نمایند. اشکال و تصاویر روی قطعات، نشان دهنده چیزها و مفاهیم هستند. اگر والدین ازاین فرصت برای توسعه واژگان کودک خود استفاده نمایند، این موارد حتی بیشتر تقویت میگردد.
پازل ها و دیگر وسایل ساختنی از جمله بازیهایی هستند که کودک میتواند پس از تکمیل کامل آن ها احساس رضایت داشته باشد. عموماً بیشتر بچه ها عاشق حس رضایتی هستند که پس از تکمیل پازل ها به آن ها دست می دهد. این دستورالعملی برای تقویت پشتکاراست زیرا برعزم کودک را برای تکمیل پازل جهت دست یابی به آن حس لذت رضایت بخش میافزاید.
پازل ها نه تنها بسیاری از مهارت های فیزیکی، اجتماعی و شناختی را توسعه می دهند، بلکه باعث رهایی عاطفی نیز می شوند. کار روی فعالیت های آرام یک کاهش دهنده استرس عالی و راهی برای آرامش در حین یادگیری است.
اهمیت انتخاب پازل متناسب با سن
انتخاب پازل متناسب با سن برای اطمینان از اینکه بچه ها درگیر فعالیتهای محرک و مناسب رشد هستند، لازم است. پازل هایی که برای محدوده های سنی خاص طراحی شده اند، سطح مناسبی از چالش را فراهم می نمایند و به بچه ها اجازه می دهند تا مهارت های شناختی و حرکتی ظریف خود را به طور موثر توسعه دهند. به عنوان مثال، پازل هایی با قطعات بزرگتر و درشت تر برای بچه ها نوپا مناسب هستند، در حالی که پازل هایی با قطعات کوچکتر و پیچیده تر برای بزرگترها مناسب هستند. پازل های متناسب با سن نیز به بچه ها یاری میکند تا تواناییهای حل مسئله و مهارت های استدلال فضایی را توسعه دهند. با دستکاری قطعات پازل، بچه ها یاد میگیرند که اشکال، اندازهها و الگوها را تجزیه و تحلیل نمایند و تواناییهای شناختی و آگاهی فضایی خود را تقویت نمایند.
چگونه پیچیدگی پازل ها و وسایل ساختنی بر مراحل رشد تأثیر میگذارد؟
پیچیدگی پازل ها به طور مستقیم با مراحل رشد بچه ها ارتباط دارد. همانطور که بچه ها رشد می نمایند و تواناییهای شناختی آن ها توسعه مییابد، آن ها به پازل هایی احتیاج دارند که سطح مناسبی از چالش را فراهم کند. پازل های ساده با قطعات کمتر برای بچه ها کوچکتر که هنوز در حال رشد مهارت های حرکتی ظریف و تواناییهای شناختی خود هستند مناسب است. این پازل ها به کودک یاری می نماید تا اصول حل مسئله و استدلال فضایی را درک نمایند.
با رسیدن بچه ها به گروههای سنی بالاتر، پازل های پیچیده تری مناسب می شوند. این پازل ها قطعات کوچک تری دارند و اغلب شامل طرح های پیچیده تری هستند که به کنترل بیشتر مهارت های حرکتی ظریف و توجه به جزئیات احتیاج دارند. بچه ها با درگیر شدن با این پازل و وسایل ساختنی مهارت های شناختی، پشتکار و صبر خود را تقویت می نمایند.
در هر مرحله رشد، پیچیدگی پازل باید متعادل باشد تا یک تجربه یادگیری درست و موثر ارائه گردد. پازل های خیلی ساده ممکن است بچهها را خسته کند، در حالی که پازل های خیلی پیچیده ممکن است آن ها را نا امید کند. با انتخاب پازل ها و دیگر وسایل ساختنی که با مرحله رشد فعلی کودک همسو باشد، میتوانید اطمینان حاصل کنید که بچه ها به طور مناسب به چالش کشیده میشوند و انگیزه لازم برای تقویت بیشتر تواناییهای شناختی خود را دارند.
والدین و یا مربیان نیز میتوانند با روش های زیر به بچه ها یاری نمایند تا آن ها راهبردهای حل یک معما به روش های زیر یاد بگیرند :
- پس از ریختن تمام قطعات پازل به آن ها بگویید که قطعات را وارونه بسازند تا بتوانند قطعات را ببینند و بعلاوه در خصوص کار قریبالوقوع ایده بگیرند.
- نحوه تشخیص لبههای قطعات را نشان دهید و به آن ها یاری کنید تا ابتدا طرح کلی را بسازند.
- به آن ها بیاموزید که چگونه قطعات را بر اساس رنگ، شکل، الگو و غیره مرتب نمایند.
- در نهایت، نظارت خود را زمانی که غرق در کار هستند کاهش دهید و انتها میتوانید ازدیدن چگونگی حل مسئله لذت ببرید.
هنگام انتخاب یک پازل برای کوچولوی خود، مرحله رشد فعلی و علایق او را در نظر بگیرید :
برای بچه ها نوپا (1 تا 3 سال): با پازل های بزرگ آغاز کنید که فقط چند تکه دارند. دستکاری اینها برای دستهای کوچک آسانتر است و برای معرفی مفهوم اساسی اتصال قطعات در نقاط معین شده عالی هستند .
برای بچه ها پیش دبستانی (3 تا 5 سال): با پازل هایی که قطعات بیشتر و اندازههای کوچکتر دارند آغازکنید، به تدریج پیچیدگی را افزایش دهید. در پی پازل هایی با تصاویر روشن و مجذوب کننده باشید که به علایق فعلی آن ها مانند حیوانات، وسایل نقلیه یا افسانه ها مرتبط است .
برای بچه ها در سن مدرسه (5 سال): آن ها را با پازل های دقیق تر به چالش بکشید.
سخن انتهای
همانطور که بچه ها آغاز به کار روی قطعات پازل ها و یا وسایل ساختنی می نمایند، استراتژیهایی را برای تکمیل سریعتر و کارآمدتر آنها ایجاد می نمایند. پازل ها بچه ها را قادر میسازد تا به اهداف کوچک دست یابند و در عین حال برای رسیدن به یک هدف بزرگتر کوشش می نمایند. و مطلب آخر اینکه کودک خود را با پازل و دیگر وسایل ساختنی آشنا کنید؛ بگذارید کودکتان آن ها را کشف نمایند، آن ها را حس نمایند و قبل از اینکه انتظار ساختن و چیدمان داشته باشید، اجازه دهید با آن ها بازی نمایند.
منبع: دیجیکالا مگ