آشنایی با دریاچه شهیون (دریاچه سد دز) دزفول - مرجع مقالات

دریاچه شهیون یا دریاچه سد دز در شمال شرقی و قسمت هایی از شمال شهرستان دزفول و در استان خوزستان واقع است. این دریاچه پشت کوه های منطقه شاداب دزفول واقع شده است که وسعت این دریاچه در شرایط پرآبی و کم آبی کمی متفاوت بوده و در حالت کلی در حدود 6٬000 هکتار است. عمق دریاچه نیز در ژرف ترین مکان به 50 متر می رسد.

آب دریاچه دز از ارتفاعات اراک و الیگودرز منشأ می گیرد و پس از عبور از رشته کوه های زاگرس و دریافت ریز آبه های فراوان وارد این دریاچه می گردد که این رودخانه از دو شاخه اصلی بنام سزار و بختیاری تشکیل گشته است. دریاچه شهیون از جاذبه های بی نظیر منطقه شهیون دزفول است که در شمال غربی دزفول واقع شده است.

منطقه شهیون با مساحت بالغ بر 302 کیلومترمربع از توابع شهرستان دزفولاست که در 15 کیلومتری شمال شهر دزفول واقع شده است. راه آسفالته دزفول-شهیون که در حدود 75 کیلومتر مسافت است، تا آخرین روستا یعنی آبیدسری کشیده شده و مسافت آن تا روستای بیشه بزان (نخستین روستا) 34 کیلومتر است. جاده های فرعی آسفالته شده و شنی علاوه بر جاده اصلی امروزی وجود دارد که باعث اتصال روستاهای پیرامون به جاده اصلی است.

این منطقه از لحاظ زمین شناسی به دو بخش شمالی و جنوبی قسمت می گردد. بخش جنوبی آن از انتها گلال حیدری در جنوب شروع شده و تا قلعه شاداب و روستای بیشه بزان ادامه دارد. کنگلومرای بختیاری که حاوی قلوه سنگ های ریز و درشت با سیمانتاسیون شن و ماسه است، این منطقه را پوشش داده است.

وجود دره های پرعمق و دیدنی از خصوصیات مهم این منطقه است که مناظری زیبا از آفرینش را آشکار می نماید. سازند آغاجاری شمال منطقه را تشکیل می دهد. مارن های سرخ رنگ همراه با لایه های سیلتی و ماسه سنگ های ریزدانه به شکل متناوب، جنس این سازند را تشکیل داده است.

این منطقه ادامه رشته کوه های زاگرس است که با نزدیک شدن به مرکز منطقه، تپه ماهورها، صخره ها و تخته سنگ های ماسه ای ایجاد می گردد. کوهپایه ها، دره های آبرفتی و چشمه هایی که در بیشتر سال پربار هستند، در این منطقه خودنمایی می نماید و باعث سرسبزی و زیبایی در بیشتر فصل های سال می گردد.

بعلاوه منطقه شهیون به کوه های زاگرس در شمال و جلگه گرم خوزستان در جنوب نزدیک است؛ همین موضوع سبب شده تا گونه آب و هوایی متفاوتی در این منطقه ایجاد گردد. وزش باد از جنوب شرق موجب می گردد تا تابستان های گرم و زمستان های معتدل به وجود آید و وزش باد از شمال غربی باعث معتدل شدن هوا در تابستان و سرد شدن آن در زمستان می گردد.

دریاچه شهیون که نام دیگر آن دریاچه سد دز است، یکی از زیباترین دریاچه های ایران در شمال غربی دزفول است که در 23 کیلومتری شمال شرق اندیمشک و پشت دو کوه شاداب و تنگوان، کنار روستای پامنار به وجود آمده و باعث زیبایی منطقه شهیون شده است. آب دریاچه از ارتفاعات اراک و الیگودرز سرچشمه می گیرد و بعد از گذر از کوه های زاگرس و دریافت ریز آبه های بسیار به این دریاچه وارد می گردد. این دورودخانه شامل دو شاخه اصلی به نام سزار و بختیاری است.

رود سزار در شمالی ترین بخش حوزه جاری است و از سه شاخه ماربره، تیره و سبزه تشکیل شده است. دومین سرشاخه اصلی رودخانه دز، رود بختیاری است که در 40 کیلومتری پیوند سرخاب به رود سزار متصل می گردد.

در این دریاچه می توان ورزش های آبی مانند قایق رانی، اسکی و شنا و … را انجام داد. تعدادی جزیره کوچک و بزرگ وجود دارد که انبوهی از درختان کُنار و بادام کوهی روی آن ها واقع شده است، همه این ها باعث زیبا جلوه دادن دریاچه شده است، به طوری که جزیره بزرگ وسط دریاچه با وسعت بالغ بر 60 هزار مترمربع، منظره زیبایی را خلق نموده است.

درختان کنار، بادام کوهی، کلخنگ و بید روی این جزیره قرار گرفته است، بعلاوه حیات وحش منحصربه فردی به وسیله جانوران کوچکی نظیر روباه و خرگوش در کنار پرندگان زیبایی مانند تیهو و کبک و پرندگان دریایی، ایجاد شده است.

پلنگ نیز در بخش های صعب العبور این منطقه ها مشاهده شده است. موقعیت جغرافیایی خوب و مسطح بودن زمین جزیره باعث ایجاد شرایط مساعد به منظور ساخت مراکز تفریحی و اقامتی و جذب گردشگران به منطقه شده است. دریاچه شهیون در فصل هایی از سال مکان مناسبی برای صید ماهی است، چرا که انواع آبزیان در این دریاچه پرورش داده می شوند.

مساحت دریاچه سد دز در مواقع پرآبی و کم آب اندکی متفاوت بوده و در بیشترین حالت تقریبا شش هزار هکتار است. عمق دریاچه نیز تا 50 متر متغیر است.

شگفتی های دریاچه شهیون

این دریاچه در استان گرمسیر خوزستان واقع شده است، اما ماهی قزل آلا که که یک ماهی سرد آبی است، در این دریاچه زندگی می نماید. قزل آلای رنگین کمان از ماهی های غیربومی دریاچه سد دز محسوب می گردد. با توجه به اینکه این نوع قزل آلا (در مقایسه با انواع دیگر این ماهی) تحمل بیشتری نسبت به دمای محیط دارد، در این دریاچه چند سال قبل رهاسازی شده و اکنون توانسته خود را با شرایط محیطی آن سازگار کند.

لازم به شرح است که دریاچه دز بسیار بزرگ بوده و نقاط گوناگون آن دارای دماهای فرق دارد، زیرا در برخی نقاط جریان های خنک فصلی از ارتفاعات منطقه وارد می گردد یا چشمه های زیرزمینی از بستر دریاچه می جوشد، این عوامل باعث کاهش دمای قابل توجه آب نسبت به محیط اطراف شده است. همین امر موجب شده تا محیط مساعدی به عنوان زیستگاه ماهی قزل آلا مهیا گردد.

مسیر دسترسی به دریاچه شهیون

از جاده شهیون تا رسیدن به جاده انحرافی دریاچه باید مسیر را طی کرد. این جاده تا پای دریاچه به شکل آسفالته است. پارکینگی مناسب همراه با تعداد زیادی قایق برای گردشگران فراهم شده است. به منطقه بسیار زیبا و سرسبز و پوشیده از درختان نخل به وسیله یک ساعت پیاده روی می توان دسترسی پیدا کرد.

در این محل چشمه ای وجود دارد که از بالای کوه جاری شده و در بخش پایین نیز منظره بدیع دریاچه خودنمایی می نماید. درختان خرمایی در بخشی از محوطه وجود دارند که پنجاه سال قبل به زیر آب رفته و اکنون یکی دو سال است که مجددا سر از آب بیرون آورده اند.