بنای رختشوی خانه زنجان، بنایی با کارکرد بی نظیر - مرجع مقالات

جهت دریافت خدمات اجرای طراحی پشت بام سبز با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. روف گاردن و بام سبز با بهترین قیمت و بهترین کیفیت را از ما بخواهید.

به گزارش خبرنگاران از زنجان، این بنا در مدت 15 ماه ساخته شده و در سال 1307هجری شمسی توسط علی اکبرتوفیقی، رئیس بلدیه شهر خریداری شده است. علی اکبر توفیقی فرزند آقاحسین زنجانی، اولین شهردار زنجان بود. وی بانی بناهای عام المنفعه ای همچون رختشویخانه، بنای مسجد غریبیه، احداث نخستین مدرسه در محله سرچشمه زنجان(مدرسه توفیق) و غیره... است.

مردم شهر لباس و رخت خود را در آن محل می شسته اند. چنین کاربری برای یک بنای عمومی در دنیا مشابه ندارد یا کم نظیر است. این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزهٔ مردم شناسی مورد استفاده قرار می گیرد و مردم می توانند از آن بازدید نمایند. این بنا در سال های گذشته به جهت وجود هوای سرد در زمستان ها برای بانوان زنجانی ساخته شده است.

این بنا توسط دو برادر به نام های مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته شده است.زمین این بنا توسط علی اکبر خان توفیقی نخستین شهردار وقت زنجان خریداری شد و در سال 1345 ه .ق توسط او ساخته شده است.

سبک و سیاق معماری این بنا را می توان به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد.هدف از ساخت این رختشویخانه تامین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بوده است.

از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه است. این بنا به طور عام المنفعه و شبانه روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی شده است.

بنای رختشویخانه شهر زنجان هم اکنون مهمترین موزه استان است و در آن انواع لباس های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته است.

آب این محدوده که دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین می شد. فضاهای این مجموعه را می توان به دو بخش مدیریت رختشویخانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد. حیاط محوطه ای است شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن شامل دو اتاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می نماید. پلان و نمای این واحد مسکونی، دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث شده است.

خزینه این رختشویخانه فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رختشویخانه وجود دارد که به عبارتی می توان آن را شاه نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه های شهر را پیدا می کرد و خانمی که گفته می گردد همسر معمار این بنا بوده است کار کنترل و نظارت بر امور رختشویخانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می کرد. سرپرست رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد. از معماری این فضا چنین استنباط می گردد که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته است با یاری قوس ها و نورگیرها فضای دل انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رختشویخانه و تردد افراد را انجام می داده است.

استفاده از المان زن به عنوان نماد این رختشویخانه قدیمی توانسته چهره جذاب و زیبایی به این موزه داده و با پوشاندن لباس های مختلف محلی به این المان ها، روزگار نه چندان دور زنجانی ها و نحوه گذران زندگی آنها در قالب مجموعه ای بی نظیر به نمایش درآمده است.

حضور زنان در دور تا دور محوطه رختشویخانه زنجان و در کنار آب روان و شست و شوی لباس ها و ظرف ها آرایش بی نظیری به این مجموعه داده و هر بیننده ای با حضور در این موزه با آنچه در گذشته زنجانی ها وجود داشته است، آشنا می گردد.

زنان این موزه مردم شناسی آنقدر طبیعی به نظر می رسد که در برخورد نخست مردم با تعجب به آنها نگاه می نمایند و بعد از چند دقیقه ای متوجه می شوند که این زنان فقط مجسمه اند و روح زنان زنجانی در گذشته است که به این مجموعه روح بخشیده و رنگ و لعاب تازه ای گرفته است.

هر قسمت موزه مردم شناسی زنجان نشانه هایی از زنان ایام نه چندان دور زنجان است و به نظر می رسد در آن ایام نیز همچون حالا زنان به شست و شو اهمیت داده و حتی سرما و یخبندان نیز موجب نمی شد تا دست از کار بردارند.

وارد موزه رخشتویخانه زنجان که می شوی زنانی را مشاهده می کنی که در شستن لباس ها دقت لازم را به کار می گیرند، به نظر می رسد سازنده این المان ها توانسته به خوبی وسواس زنان را در شست و شو ترسیم کند، چلاندن لباس ها توسط یک زن،یاری کردن به یکدیگر برای تمیزی بیشتر، شستن لباس های خیس شده فرزند توسط یکی از زنان و شست و شوی کامل یک کودک بازیگوش که شلوغی از چهره اش می بارد، دیگر نشانه های سنت شست و شوی زنان زنجانی است.

بنای رختشویخانه زنجان همزمان با روزهای آخر اسفند ماه خود را آماده بازدید علاقه مندان در ایام عید می نماید.

همزمان با فرا رسیدن عید نوروز این بنای بزرگ روح تازه ای می گیرد و بازدید نمایندگان محو تماشای این موزه مردم شناسی می شوند.

فضای داخل بنا با پرسپکتیو بسیار زیبا طراحی واجرا شده بدین ترتیب دو ردیف طاق به طور متوالی که ستون های سنگی، آنها را از همدیگر جدا می سازد ساخته شده است .این فضا توسط 11واحد ستون به طور قرینه سالن را دو قسمت تقسیم نموده است.

ق