به یاد جواد بدیع زاده؛ آوازخوانی بدیع - مرجع مقالات

جواد بدیع زاده سال 1281 شمسی در تهران به دنیا آمد. پدرش آقا سیدرضا بدیع کاشانی ملقب به بدیع المتکلمین، روحانی بود. او فرزندش را غالباً به مجالس وعظ و روضه خوانی خود می برد تا با شیوه آوازخوانی مذهبی آشنا شود. بدیع المتکلمین با تسلط کافی بر ردیف موسیقی ایران، پسر خود را نیز به فن آواز موذنی و روضه خوانی و تعزیه آشنا ساخت. جواد ردیف موسیقی دستگاهی و گوشه های آن را از پدر و نیز از دایی خود میرزا یحیی سعید واعظین که او نیز از واعظان مشهور زمان خود بود، فراگرفت.

بدیع زاده تحصیلات ابتدایی را در مدرسه تدین و دوره متوسطه را در مدرسه آلیانس فرانسوی ها و سپس دارالفنون به سرانجام رساند و از سال 1304 تا 1331 در مجلس شورای ملی استخدام شد و به عنوان کننده به کار مشغول شد.

در سال 1304 اولین صفحه بدیع زاده با عنوان جلوه گل با همکاری جهانگیر وفادار و نورالله همایون روانه بازار شد. از آن پس تا سال 1314 بدیع زاده 24 تصنیف ساخت. او در سال های بعد با سفر هایی به حلب و بیروت و برلین و شبه قاره هند، بر شمار ضبط آهنگ های خود افزود.

صفحه بعدی بدیع زاده، مرغ بی آشیان در آواز افشاری بود و سه صفحه دیگر وی در آواز بیات ترک، دستگاه سه گاه و دستگاه ماهور با اشعار عموزاده اش خاوری که از شعرای دوره مشروطیت بوده، ضبط شد. از این زمان تا سال افتتاح رادیو در سال 1319 شمسی تعداد بسیاری از آثار او شنیده شد که معروف ترین آن ها ایران، در دستگاه ماهور است. بعد از مدتی که از افتتاح رادیو گذشت سرهنگ مین باشیان، بدیع زاده را برای همکاری دعوت و او را به ابراهیم آژنگ سرپرست برنامه های موسیقی ایرانی رادیو معرفی کرد. او بعد از شروع کار با رادیو چند تصنیف از ساخته های ابراهیم آژنگ و شعر نیما یوشیج در این برنامه ها اجرا کرد که از آن جمله، شد خزان در دستگاه همایون با شعری از رهی معیری است.

کتاب خاطرات جواد بدیع زاده

با افتتاح رادیو، بدیع زاده به جمع ارکستر رادیو پیوست و در کنار هنرمندانی، چون حسین تهرانی، مرتضی نی داوود، حبیب سماعی و استاد ابوالحسن صبا آثار مشهوری در حوزه موسیقی ایرانی پدید آورد. او سال ها عضو شورای شعر و موسیقی رادیو تهران بود.

در این دوره، بدیع زاده به ساخت قطعاتی شاد با اشعاری طنزگونه و فکاهی پرداخت که این اشعار در روزنامه امید به چاپ رسید، مثل یکی یک پول خروس، ماشین مشدی ممدلی و خیلی قشنگه که همگی در دستگاه ماهور هستند و از وضع اجتماعی و اقتصادی آن زمان انتقاد می کنند. این تصنیف ها مورد توجه عوام قرار گرفت و تا امروز نیز توسط مردم کوچه و بازار تکرار می شود.

روی آوردن بدیع زاده به سبک طنز و فکاهی با وجود متداول بودن ترانه های فاخر و غزل های سنتی، کاری عجیب و در عین حال سخت بود. وی که فرزند یک خانواده روحانی بود، جسارت به خرج داد و قدم در این راه گذاشت و اسماعیل مهرتاش او را متقاعد کرد که انتقاد از راه هزل و گوشه و کنایه تاثیر بیشتری دارد. امروز بدیع زاده را می توان بزرگ ترین خواننده هزلیه خوان در تاریخ موسیقی ایران به شمار آورد. این هزلیه خوانی ها بعد ها به پیش پرده خوانی کشیده شد.

در سال 1315شمسی، کمپانی اودئون آلمان از وی دعوت کرد تا به آلمان برود و تعدادی صفحه پرکند. بدیع زاده بعد از قریب به یک سال توقف در برلین به وطن بازگشت و پس از چندی، به دعوت کمپانی سودوا به همراه ابوالحسن صبا، اسماعیل مهرتاش و فرهادمیرزا راهی حلب شد و آهنگ هایی روی صفحات گرامافون پر کرد. سرود پرچم ایران و ترانه نقش حقیقت و نیز آهنگی از اسماعیل مهرتاش به نام زال زالک در این دوره ساخته و اجرا شده اند.

در سال 1324، پارسیان مقیم هند جشن های بزرگی تدارک می بینند و بدیع زاده با هیاتی راهی دهلی نو می شود. این هیات چندی بعد به دعوت کمپانی ایران رکورد نیز به بمبئی می فرایند و در حدود 50 صفحه پر می کنند، که از آن جمله ایران و هند، فر فروردین، جشن نوروزی، بوسه شیرین، خسرو خوبان و ایران ما قابل ذکر است.

بدیع زاده در سال 1331 از مجلس شورای ملی بازنشسته شد و به طور دائم در خدمت رادیو قرار گرفت و تا آخرین سال های همکاری و فعالیت با رادیو به عنوان عضو موثر و ناظر بر اجرای برنامه های موسیقی ایران، در این سازمان به خدمت مشغول شد.

آهنگ سازی برای برنامه گل ها به نام رفتی و بازآمدی با صدای حسین قوامی و آهنگی به نام باد مهرگان با آواز منوچهر همایون پور از دیگر آثار بدیع زاده در این دوره است.

بدیع زاده روز 10 دی ماه 1358 در سن 77 سالگی بر اثر بیماری و ضعف ناشی از سکته مغزی چشم از جهان فرو بست.