جشن تاریخی تیرگان - یزد ، تصاویر - مرجع مقالات

یکی از این آیین ها که البته کم کم به فراموشی سپرده شده، جشن تیرگان است. جشن تیرگان به همراه نوروز، مهرگان و سده از جمله مهم ترین جشن های ایرانیان باستان است که با شکوه خاصی برگزار می شده است.

در برگزاری جشن تیرگان، آیین هایخاصی اجرا می شود که از جمله آن می توان به آب پاشی، فال کوزه و دستبند تیر و باد اشاره کرد.

آب در جشن تیرگان اهمیت زیادی دارد و به همین دلیل، این جشن معمولا در کنار رودخانه و چشمه برپا می شود.

یکی از رسوم این جشن، رسم آب پاشیدن روی همدیگر است تا گرمای هوای تیر به در شود.

یکی دیگر از آیین های جشن تیرگان مانند بسیاری از جشن های ایرانی، فال کوزه یا چکُ دولَه است.

در این سنت، روز قبل از جشن تیرگان، به دختری کوزه سفالی سبزرنگ و دهان گشادی می دهند که دوله نام دارد. او این ظرف را از آب پاکیزه پُر می کند و یک دستمال سبز ابریشمی را بر روی دهانه آن می اندازد. آن گاه دوله را نزد همه کسانی می برد که آرزویی در دل دارند و می خواهند در مرنام چک دولَه شرکت کنند. آن ها جسم کوچکی مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق سر، سکه یا مانند این ها در آب دوله می اندازند. سپس دختر، دوله را به زیر درختی همیشه سبز مانند سرو می برد و در آن جا می گذارد.

در روز جشن تیرگان و پس از مرنام آب ریزان، همه کسانی که در دوله جسمی انداخته اند و نیت و آرزویی داشته اند، در جایی گرد هم می آیند و دوشیزه، دوله را از زیر درخت به میان جمع می آورد. در این فال گیری، بیشتر بانوان شرکت می کنند و سالخوردگان با صدایی بلند به نوبت شعرهایی می خوانند و دختر در خاتمه هر شعر، دست خود را درون دوله می برد و یکی از اجسام را بیرون می آورد؛ به این ترتیب صاحب آن جسم متوجه می شود که شعر خوانده شده مربوط به نیت، خواسته و آرزوی او بوده است.

در آغاز جشن، بعد از خوردن شیرینی، بندی به نام تیر و باد که از هفت ریسمان به هفت رنگ متفاوت بافته شده به دست می بندند. 9 روز بعد این بند را باز کرده و در جای بلندی مانند پشت بام به باد می سپارند تا آرزوها و خواسته هایشان را به نام پیام رسان به همراه ببرد.