مبارزه با تخریب مزارع و فضای سبز - مرجع مقالات

نگرش و سیره معصومان علیهم السلام در جانب سلبی قضیه نیز بر منع تخریب فضای سبز و محیط زیست راسخ شده است و از راه های مختلف مردم را از نابود کردن درختان مثمر و غیر مثمر و منابع طبیعی و مزرعه باز داشته اند. هشام بن احمر از امام هفتم حضرت موسی بن جعفر نقل می نماید که آن حضرت فرمود:

ثمن العقار ممحوق إلا أن یجعل فی عقار مثله ؛قیمت و پول به دست آمده از فروش باغ، تلف شده است، مگر آن که در خرید یک باغ همچون به کار گرفته شود. در روایتی دیگر نیز ابان بن عثمان به نقل از امام صادق علیه السلام می گوید: امام صادق علیه السلام مرا به حضور طلبید و پرسید: فلانی زمینش را فروخته است؟ عرض کردم: بلی. حضرت فرمود: در تورات نوشته شده است که هر کس زمین را بفروشد یا آبی را به فروش بگذارد و قیمت حاصله را در زمین و آب دیگر به مصرف نرساند، آن پول برکت نداشته، از دست می رود.؟ در روایت دیگر، عمار بن موسی نقل می نماید که حضرت امام صادق علیه السلام فرمود:

قطع نمودن نخل مکروه است. در جای دیگر، آن حضرت به تشویق غرس نخل پرداخته، تأکید می فرماید که این درخت از طینت آدم آفریده شده است، از این رو هیچ درختی غیر از خرما به تلقیح احتیاج ندارد و این خرماست که چنین ویژگی دارد. در روایت دیگر، ابو زراره به نقل از امام صادق علیه السلام میگوید: سمعت أبا عبد الله لا یقول: ما یخلف الرجل شیئا أشد علیه من الصامت، قلت: کیف یصنع به؟ قال: یجعله فی الحائط؛ یعنی فی البستانی و الدار از امام صادق علیه السلام الا شنیدم که می فرمود: چیزی بدتر از این نیست که فرد زر و سیم از خود برجا و ارث گذارد. عرض کردم: پس با آن، چه کند؟ فرمود: آن را در ساختن و خرید محوطه ای، یعنی باغ و خانه به کار گیرد. این حدیث، فراتر از منافع شخصی و نسل موجود نظر دارد و می رساند که معصومان علیهم السلام می خواهند بحث سرمایه گذاری در فضای سبز، از جمله باغ و عقار را به صورت یک اصل پذیرفته شده در میان مسلمانان نهادینه نمایند، از این رو سرمایه های مسلمانان نباید به صورت انباشت سیم و زر در آمده از نسلی به نسل دیگر منتقل شود، بلکه باید به مزرعه و باغ و درخت تبدیل شود تا منافع فراوان فردی و اجتماعی به بار آورد و به فضای سبز و مسائل زیست محیطی و عمومی نیز یاری کند. (سید علی حسینی، قطع درختان و تخریب جنگل، فرهنگ جهاد، ص 98، سال اول، ش دوم، زمستان 1374)

منع از قطع درختان

روایات متعدد و متنوعی در باره قطع درختان داریم که روشنی اهمیت آن را از دیدگاه معصومان علیهم السلام نشان می دهد. امام علی علیه السلام در این باره فرموده است: پرهیز از قطع درختان سرسبز بر طول عمر انسان می افزاید. و امام صادق علیه السلام تأکید می نماید: قطع بی رویه درختان میوه دار عذاب سخت الهی را در پی دارد.(حرعاملی، وسائل الشیعه، ج 13، ص 198)

در زمان پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) در شبه جزیره عرب، درخت سدر فراوان بود، حضرت در باره قطع آن فرمود: هر کس درخت سدر را قطع کند، خداوند او را با سر، در آتش جهنم خواهد انداخت.و در روایت دیگر، افرادی را که به قطع درخت سدر اقدام نمایند، لعن فرمود. در یکی از منابع در خصوص این روایات آمده است:

قرائن و شواهد نشان میدهد که این حکم مختص درخت سدر نیست، درختان دیگر را نیز شامل می شود، زیرا در آن روزگار، قطع درختان، در امثال درخت سدر مصداق داشته است و امروز در جنگلها. البته قابل توجه است که گاه عملی در مواقع خاص حکمی نو می یافت، چنانکه بسیاری از امور و مسائلی که در زمان صلح و آرامش عملی بوده و انجام آن توصیه یا مجاز شمرده می شود، در زمانها و مناسبتهای ویژه، از جمله در زمان جنگ قابل رعایت و عملی تلقی نمی شود، از این رو بسیاری از مقررات لازم الاجراء در زمان جنگ، نقض می شود. با این حال از زمان های قدیم در جنگها نیز به بعضی از قوانین احترام گذاشته می شد و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در شروع جنگها رزم آوران مسلمان را نصیحت کرده و به رعایت آن سفارش میکرد. یکی از موضوعات مهم که در توصیه های آن حضرت هنگام جنگ و شرایط ویژه، جلب توجه می نماید پرهیز از قطع درخت در جنگ است. طبق حدیثی آن بزرگوار به مجاهدان مسلمان فرمود:

به هیچ وجه درختان، به ویژه درخت خرما را قطع نکنید. در این روایت به طور کلی و بدون استثنا از قطع درخت، به خصوص درخت خرما نهی شده و ممنوعیت آن به مقدار ای است که در کنار کشتار افراد غیر نظامی، مانند زنان و بچه ها و پیرمردان مورد گوشزد قرار گرفته است.(محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج 1، ص 60.)

البته در روایتی دیگر این امر در حالت اضطرار، مجاز دانسته شده است: از قطع درختان بپرهیزید، مگر اینکه ضرورتی در میان باشد. در روایت دیگر، افزون بر ممنوعیت قطع درختان میوه دار، لزوم حفاظت از مزرعه ها و عدم آتش زدن آن، حتی در دوران جنگ، مورد اهتمام آن حضرت قرار گرفته است. (حرعاملی، وسائل الشیعه، ج 11، ص و، ج 13، ص 198. )

منبع: محیط زیست و بهداشت، عبد المجید ناصری داوودی، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1391

منبع: راسخون