با این کارخانه تهران ساخته شد - مرجع مقالات

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایمنا، اوایل سال 98 بود که شهرداری تهران از موافقت هیئت دولت برای تغییر کاربری کارخانه سیمان ری از یک فضای متروکه به یک مجموعه فرهنگی و مالی عظیم برای شهفرایندان پایتخت اطلاع داد. موافقتی که به دنبال درخواست پیروز حناچی از معاون اول رئیس جمهور در اواخر سال 97 به دست آمده بود.

حناچی اسفند سال 97 در حاشیه یکی از جلسات هیئت دولت که از قرار دریافت محوطه کارخانه متروکه شده سیمان ری در لیست فروش صحبت شده بود از معاون اول رئیس جمهوری درخواست کرد تا به جای فروش، محوطه این کارخانه به صورت 90 ساله برای اجرای طرح های مناسب همچون موزه به شهرداری تهران واگذار گردد.

پس از گذشت چند ماه با این درخواست شهرداری موافقت شد. مطابق با آنچه شهردار تهران اعلام نموده محوطه متروکه کارخانه سیمان ری به صورت 30 ساله برای ایجاد یک موزه در اختیار شهرداری تهران نهاده شده است. کارخانه سیمان شهر ری سال 63 به دلیل آلایندگی هوا تعطیل شد و فعالیت آن متوقف شد.

از همان زمان طرح تبدیل این کارخانه به یک موزه در حوزه صنعت و فعالیت های صنعتی مورد توجه نهاده شد و بدون آنکه مالکیت آن تغییر کند، حق بهره برداری آن به مدیریت شهری پایتخت رسید.

برگزاری مسابقه بین المللی برای احیای کارخانه متروکه

مدتی بعد شهرداری اقدام به برگزاری مسابقه بین المللی ایده هایی برای انطباق کاربری و بازآفرینی کارخانه سیمان ری کرد که به تازگی برگزیدگان آن معرفی شدند.

در طرح برتر به بازآفرینی گذشته کارخانه و حرفه کشاورزی در اراضی اطراف آن توجه بسیار شده بود. بر این اساس کارخانه با تأسیسات فعلی به محلی برای فراوری محصولات کشاورزی و تبدیل آنها به محصول قابل عرضه با استفاده از فناوری های نوین و همچنین موزه صنعت تغییر کاربری می دهد. طبق این طرح زمینه ای برای اشتغال و همکاری شهفرایندان فراهم می گردد.

کارخانه سیمان ری چه زمانی ساخته شد؟

تاریخ تهران را که مرور کنیم، ساخت کارخانه سیمان ری به سال 1310 می رسد. مطالعات اولیه زمین شناسی به انتخاب محلی واقع در هفت کیلومتری جنوب تهران آن موقع و در کنار کوه بی بی شهربانو انجامید. قسمتی از نخستین کارخانه سیمان ایران از دانمارک و بخشی از سوئد خریداری شد و پس از خرید ماشین آلات، نخستین خط فراوری سیمان در شهریورماه 1311 در این محل آغاز بکار کرد.

مدیر این پروژه مهندس علی قلی خان سپاهی بود که بعدها نیز ریاست کارخانه را عهده دار شد. با گذشت زمان و برتری تقاضا برای این محصول، احتیاج به ساخت کارخانه های دیگر آشکار شد بنابراین در سال 1314 کارخانه دیگری با ظرفیت روزانه 200 تن خریداری و در سال 1315 در جوار کارخانه قبلی عملیات ساختمانی آن آغاز شد و سال 1316 به بهره برداری رسید. کارخانه سیمان شهر ری که گرد و خاک آن فضای شهر را آلوده می کرد، در دهه 1360 به مرور تعطیل و بعدها بنا شد به موزه صنعت سیمان کشور تبدیل گردد.

استفاده از فضای متروکه به نفع احیای شهر

اما چرا مدیران شهری به احیای این کارخانه علاقمند شدند؟ به اعتقاد آنها بازآفرینی این عرصه ها می تواند شکاف و نابرابری اجتماعی و فضایی جنوب و شمال شهر را کاهش دهد.

کاوه حاجی علی اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در این رابطه با بیان اینکه کلانشهر تهران دارای عرصه های ناکارآمد قابل توجهی است که متروکه، بدون استفاده یا فاقد بهره برداری بهینه رها شده اند، می گوید: این عرصه ها شامل کارخانه ها و کارگاه های صنعتی قدیمی و پادگان ها هستند که پتانسیل های بالقوه فرهنگی، اجتماعی، مالی و کالبدی مهمی برای توسعه شهر دارند.

او با اشاره به اینکه بخش قابل توجهی از عرصه های ناکارآمد پایتخت در مناطق جنوبی واقع شده اند، می گوید: عرصه های ناکارآمد شهری با وجود وسعت قابل توجه، به دلیل مغایرت کارکردی، نبود فعالیت یا داشتن فعالیت های نامناسب و ناسازگار در عمل به شهر و شهفرایندان تعلق ندارند.

احیای کارخانه جای خالی میراث صنعتی در فرهنگ شهری را پر می نماید

پیروز حناچی، شهردار تهران می گوید: تهران با فراوریات کارخانه سیمان ری ساخته شد و حتی بخش های دیگری از این کارخانه با سیمانی که در آن فراوری شد، به وجود آمد. در حقیقت بخش عمده ای از ایران با محصول این کارخانه ساخته شد و حالا این فرصت به وجود آمده تا مجموعه ای که 30 سال متروک بود به عنوان بخشی از میراث صنعتی احیا گردد.

او با اشاره به اینکه میراث صنعتی یکی از شاخه های مهم میراث در کنار منظر تاریخی و میراث روستایی است، اضافه می نماید: درسال های اخیر جای میراث صنعتی در فرهنگ شهری باز شده است. صنعت به دلیل مالی نبودن و ملاحظات محیط زیستی ناچار به ترک شهر است اما می تواند جای خود را به کاربری های دیگری بدهد و این فرصت منشأ تحول گردد. سال ها پیش در دهه 70 و خیلی زودتر از دیگر نقاط جهان، این کار را انجام دادیم که نمونه آن فرهنگسرای بهمن تهران بود یا نمونه های دیگر در جهان نیروگاهی قدیمی در لندن که موزه شد، نیروگاه برق استانبول که موزه علم و بخش دیگری از آن اکنون دانشگاه است و یا در شهر درسدن مراکز صنعتی موزه می شوند.

به گفته حناچی، شهرداری تهران با سفارت آلمان مذاکراتی داشته تا شرکت های آلمانی نسل اول که دستگاه های صنعتی سیمان ری را تأمین نموده اند برای بازسازی این کارخانه همکاری نمایند. برای نمونه اندازه و ابعاد سازه مخزن کلینکر کارخانه مورد توجه آلمانی هاست.

ایجاد رینگ گردشگری شهر ری با موضوع کارخانه سیمان

حسن خلیل آبادی رئیس کمیته میراث شورای شهر تهران هم در خصوص این کارخانه قدیمی می گوید: این کارخانه اولین مرکز فراوری سیمان در ایران است. عمده ساختمان های تاریخی که از دوره پهلوی اول باقی ماندند با محصولات این کارخانه ساخته شده اند و این کارخانه نقش مهمی در سازندگی کشور داشته است.

رئیس شورای شهرستان شهر ری ادامه می دهد: کارخانه سیمان ری در مجاورت دژ رشکان، چشمه علی و کوه های بی بی شهربانو است که می توان رینگ گردشگری ری را با موضوع این کارخانه ایجاد کرد.

تبدیل کارخانه به موزه به عمر شورای پنجم نمی رسد

محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران نیز درباره بازآفرینی کارخانه سیمان شهرری به خبرنگار ایمنا می گوید: بعید می دانم سال جاری اتفاقی در این کارخانه بیفتد و تنها کاری که امکان تحقق دارد، بستن قرار داد با مشاور برنده است که فرایندی زمان بر خواهد داشت و بعد از آن ایده برنده شده باید طراحی گردد و در حال حاضر تنها ایده اصلی برنده شده و نفر اول معمولاً کار طراحی را هم بر عهده می گیرد.

وی ادامه داد: طراحی فاز یک و دو معمولاً چند ماهی طول می کشد تا آخر سال اگر فعالیت های اجرایی این پروژه خوب پیش برود فاز یک آن طراحی می گردد. فاز دوم طراحی نیز شش ماه طول می کشد و ادامه آن به زمان شورای ششم موکول می گردد. به عبارتی در شورای پنجم این پروژه به نتیجه نمی رسد، شاید عملکرد شهردار تهران مورد پسند شورای بعدی هم قرار بگیرد و شهردار تهران باشد و پروژه را به پایان برساند.

هاشمی اضافه می نماید: در این شرایط نمی دانیم که پروژه هایی مثل بازآفرینی کارخانه سیمان ری، مردم را امیدوار می نماید یا نه ولی باز هم جای خوشحالی دارد که در این فضا کسانی به فکر بازآفرینی فضاهای شهری و کاربردسازی فرهنگی آنها هستند.

به گفته او عمده مشکل چنین طرح هایی این است که ایده های امکانپذیر چگونه با جذب سرمایه تبدیل به طرح های عملی گردد. یاری به این فرایند کار شهرداری است. امیدواریم موضوعات مالی هم مدنظر قرار گیرد تا ایده ها بتوانند سرمایه مورد احتیاج را جذب نموده و به منصه ظهور برسند.