ماجرای دیدار همسر رضاشاه با هیتلر ، هیتلر: معذرت می خواهم؛ پیشوای آلمان مثل شاه ایران ثروتمند نیست - مرجع مقالات

با تور آلمان از دیدنی ترین کشور اروپایی بازدید کنید و از شهرهای برلین، هانوفرو، فرانکفورت و مونیخ دیدن کنید.

به گزارش خبرنگاران، روزنامه ایران نوشت: پاییز 1315؛ اوضاع اقتصادی کشور رو به وخامت بود و علی اکبر داور، وزیر اقتصادیه رضاشاه چاره ای پیش روی خود نمی دید. بودجه دولت تقریباً دو برابر شده و به یک میلیارد ریال رسیده بود. تعهدات سنگین وزارت اقتصادیه در قبال شرکت های دولتی مسائل زیادی به وجود آورده بود.

داور از یالمار هوراسه گریلی شاخت اقتصاددان معروف آلمانی دعوت کرد به تهران بیاید. او در بیست ونهم آبان ماه شاخت را در تهران ملاقات کرد. شاخت پس از بازدید از مؤسسات اقتصادی و آنالیز آمار و ارقام و ملاقات با امیرخسروی، رئیس بانک ملی ایران نوشت بحران اقتصادی حتمی است و مؤسسات اقتصادی دولتی باید کمتر گردد. حالا داور آن چه خود ساخته بود، باید خراب می کرد. شاخت که بسیاری او را تئوریسین اقتصادی آلمان دوران هیتلر می دانستند، الگویی را می توانست به ایران پیشنهاد دهد که رضاشاه هم دوست داشته باشد. شاه هوادار آلمان نازی و هیتلر بود؛ به رغم این که او پیشرفت اولیه اش را مدیون ادموند آیرون ساید بود اما نقش انگلیسی ها را در ایران نمی پسندید و از جایی به بعد دل به آلمان بست؛ تاج شاهی که بر سر نهاد، مستشاران اقتصادی آلمانی را در سال 1305 در ایران پذیرفت. مدتی بعد شرکت خطوط هوایی آلمانی به نام یونکرس اجازه فعالیت در ایران یافت تا اولین شرکت هواپیمایی در ایران تأسیس گردد.

با به قدرت رسیدن آدولف هیتلر در آلمان در ژانویه 1933 (1311) روابط تجاری و سیاسی میان دو کشور افزایش بیشتری یافت. نشریه نامه ایران باستان آن موقع هیتلر را به ایرانی ها چنین معرفی کرد: یکی از بهترین مردان نامی جهان، آدولف هیتلر، این مرد دانشمند آریایی نژاد... . از 1315 هر شرکت آلمانی که در ایران تأسیس می شد چندین و چند آلمانی متخصص هم وارد ایران می شد.

در این بین دولت ایران معاهده ای موسوم به کامله الوداد را با آلمان امضا کرد که بر اساس آن مناسبات تجاری میان دو کشور رونق بیشتری گرفت و سهم تجارت ایران و آلمان به 41.5 درصد رسید. بعدها در اسناد رسمی آلمان تعیین شد ایران آن موقع یگانه منبعی بود که می توانست مواد استراتژیکی مانند پشم و پنبه را در اختیار آلمان بگذارد.

سخنوری، قدرت و قاطعیت هیتلر برای رضاشاه جذاب بود و همواره استراتژی های جنگی و توانمندی های ارتش رایش سوم را دنبال می کرد. البته این رابطه دوطرفه بود؛ تا جایی که هیتلر در سال 1317 برای رضاشاه پیغام تبریک نوروزی فرستاد.

تاج الملوک همسر رضاشاه در کتاب خاطراتش از سفر به آلمان و ملاقاتی که با هیتلر داشته این گونه می نویسد: موقعی که ما به ملاقات هیتلر رفتیم آقای محتشم السلطنه اسفندیاری هم حضور داشت. هیتلر با من و اشرف و شمس دست داد و از من حال و احوال رضا را پرسید. از طرف سفارت ایران یک مرد جوان به عنوان دیلماج حضور داشت که مطالب هیتلر را برای ما و حرف های ما را برای هیتلر ترجمه می کرد. اگر اشتباه نکنم این مرد جوان جمال زاده پسر سید جمال واعظ اصفهانی بود که بعدها نویسنده معروفی شد. ما برای هیتلر چند هدیه برده بودیم که عبارت بود از دو قطعه قالی نفیس ایرانی و مقداری پسته رفسنجان. حاج محتشم السلطنه اسفندیاری قالی ها را در جلوی پای هیتلر باز کرد و آغاز کرد به شرح دادن. هیتلر خیلی از نقش قالی ها و بافت و رنگ آنها خوشش آمد. روی یک قالی که در تبریز بافته شده بود عکس خود هیتلر بود. روی قالی دیگر هم علامت آلمان را که عبارت از صلیب شکسته بود نقش نموده بودند. از مطالب هیتلر دستگیرمان شد که باورش نمی گردد این تصاویر ظریف را با دست بافته باشند. هیتلر هم متقابلاً سه قطعه عکس خود را امضا کرد و به من و دخترانم داد. دیلماج سفارت گفت: آقای هیتلر می گویند متأسفانه پیشوای آلمان مثل شاه ایران ثروتمند نیست و نمی تواند متقابلاً هدیه گرانقیمت به ما بدهد و از این بابت معذرت می خواهند! من این ملاقات را هیچ وقت فراموش نکردم و به درخواست رضا ده ها بار ریزمطالب آن را برایش تعریف کردم.

همچنین در آذر 1316 بالدورفون شیراخ، رئیس سازمان جوانان نازی از ایران دیدن کرد و در ملاقاتی که علی اصغر حکمت، وزیر فرهنگ وقت برایش ترتیب داده بود، به ملاقات رضاشاه رفت.

دوستی رضاشاه و هیتلر تا شهریور 1320 ادامه داشت. جنگ جهانی دوم که آغاز شد ایران اعلام بی طرفی کرد ولی متفقین با تماس و یادداشت رسمی و غیر رسمی به ایران اخطار می دادند که فعالیت آلمانی ها در ایران باید متوقف گردد. بالاخره شهریور 1320 نیروهای متفقین وارد ایران شدند و همه چیز تغییر کرد و دوستی رضاشاه با هیتلر هر دو به انتها خط رسیدند.